Lojistik son 50 yılın en hızlı gelişen üç iş kolundan biri olarak görülüyor. Bu gelişmenin temelinde, değişim ve değişimin uygulanması, hatta yaratılması yatmaktadır.

Lojistik 1.0 James Watt tarafından buhar makinesinin icadı ile başlamış ve 19. yüzyılın ikinci yarısında buharlı gemilerin ve trenlerle taşınmada buharlı lokomotiflerin  kullanımı ile, taşımacılığın mekanikleşmesi anlamına gelmektedir. Bu dönemde itme süreci (üretimden perakendeciye) geçerlidir. Dolayısı ile işletmeler yerel tedarikçilerinin yakınında olma eğilimindeydi.

Tedarik ve teslimat için itme teslimatıyla talep değişimlerine uyum sağlamak büyük zaman almakta, bu durum da gecikmelere ve stok artışlarına neden olmaktaydı. Depolar basit bir odadan oluşuyordu. Fabrika içerisinde malların taşınması için manuel olarak, tekerlekli el arabaları kullanılırdı

Elektrik motoru, dizel motor ve petrol kaynaklarının gelişmesi ile taşımacılık da geliştirmiştir. Bu dönemi Lojistik 2.0 olarak değerlendiriyoruz. Yük taşımanın mekanizasyonu başlamıştır. Elektrik gücü sayesinde demiryolları ve hava taşıtları ile taşımacılık çok yaygınlaşmış ve büyük depoların kullanımına başlanmıştır. Ayrıca konteynır taşımacılığının yaygınlaşması ileuzak mesafelere yük taşınmasında limanlar önemli bir yer almışlardır. Tedarik zincirinin küreselleşmeye başladığı bu dönemde, fabrika içindeki malların taşınmasında insanlar tarafından motorlu forkliftler kullanılmıştır.

Lojistik 3.0 için dijitalizasyon, depo yönetim sistemi, taşıma yönetim sistemi ve bilgi-teknolojileri sisteminin başlangıcı olarak kabul edilmekte olup, lojistik süreçlerinin kontrolü ve yönetilmesi açısından önemli bir ilerleme sağlamıştır. Bu dönemde tedarik zinciri yönetimi tamamen küreseldir.  Depo yönetimi de bir yazılım tarafından planlanmakta ve kontrol edilmektedir. Fabrika içinde malların taşınması otomatik hatlar, insanlar tarafından kullanılan forkliftler ve son teknoloji olarak, rotası programlanmış robotlar ile sağlanmaktadır.

Bu dönemde, taşıma ve teslimat süreçleri üretime başlamadan önce planlanmaktadır

İçinde yaşadığımız yüzyılda endüstri 4.0 ile birlikte Lojistik 4.0 terminolojisini kullanmaya başladık. Artık yakın gelecekte fabrika içinde malların taşınması tamamen otomatik olarak otonom forkliftler ile yapılacaktır.  Tüm paydaşların kullandığı, internet platformundan alınan bilgiler ışığında tahmini tedarik lojistiğine göre malzeme temini ve dağıtımlar programlanmış rotalar ile sağlanacaktır. Lojistik 4.0’da tedarik zinciri büyük bir ağ olacak ve zincirdeki tüm ilgili paydaşlar bu ağa erişecek. Bir internet platformu kullanılacak, müşterilerden gelen ve tedarikçilere giden tüm siparişler gerçek zamanlı olarak buradan yönetilecek.

Nihai ürünü tahmin edilen tam zamanında teslim etmek amacıyla; üretim için gerekli malzemelerin alınması için müşteri ve tedarikçi siparişleri aynı zamanda işleneceğinden, depo masrafları minimum seviyeye düşecek veya tamamen ortadan kalkacaktır.

Lojistik 4.0 da en önemli iki unsur; yük elleçleme işinde ve taşıma zamanında işgücü tasarrufudur Siber-fiziksel sistemler; parçaları tanımlamak, hissetmek, yerleştirmek ve ilgili bilgiyi bir bilgisayara bilgi göndermek amacıyla radyo frekansı ile tanımlama (RFID) teknolojisini kullanılmaktadır

Otonom Lojistik (Autonomus/Self-driving Vehicles)  kendi kendine giden sürücüsüz araçlarla sağlanmaktadır. Uzak mesafede gidecek TIR lar gibi şehir içinde dağıtım yapan küçük araçlar da kullanılmaktadır. Depolarda otomatik sürücüsüz forkliftler çalışmaktadır.

Yeni geliştirilen dronlarla “parcelcopter”, yüklenen acil malzemeler bir adaya veya uzaktaki dağlık bir bölgeye teslim edilmektedir. Ürünlerin otomatik lokasyonu ve depo stokları otonom ve bağımsız bir şekilde  uçan dronlar yardımıyla yürütülmektedir. Bu dronlar, hareket sensörleri ve üç boyutlu kameralarla deponun içini, GPS ile de dış alanları analiz etmekte, barkodları optik okuyarak stok bilgisini gerçek-zamanlı iletmektedir

Artırılmış Gerçeklik (Augmented Reality) Lojistikte makine-insan etkileşimi ve iş birliğine ilişkin artırılmış gerçeklik teknolojisidir. Akıllı gözlükler sayesinde artırılmış gerçekliği kullanarak bir ürün seçme teknolojisi (KiSoft Vision) geliştirilmiştir

Lojistik sektöründe büyük veri teknolojisi kullanımı başlamıştır. Taşımacılıkta veri akışlarının (sevkiyat bilgisi, hava, trafik vb.) akıllı korelasyonu görevlerin tam zamanlı çizelgelenmesi, yükleme sırasının optimizasyonu ve anlık varış zamanı tahmini (Estimated Time of Arrival-ETA) sağlayabilmektedir.

Lojistik sağlayıcıları genellikle farklı depoları ve taşıma yönetim sistemlerini kullanan çoklu taraflar arasında birçok farklı işlem ile ilgilenmektedir. Bulut uygulamaları sayesinde tek bir entegre görüntü sunularak adeta bir kontrol kulesi gibi tüm tedarik zinciri koordine edilebilmektedir.

Lojistik 4.0 hareketi hızla yayılmaktadır. Birçok şirketimiz bu çerçevede yazılım ihtiyaçlarını tamamlamakta, dijital dönüşüm projeleri ile yeni bir döneme hazırlanmaktadır.

Bu yeni dönem Lojistik 5.0 dönemi olacaktır. Bugünden çok farklı şekilde çalışacağımız bir döneme hazırlanmamız gerekmektedir. Sadece küçük bir ipucu vermek istedim. İnsanların çalışmadığı, her şeyin otomasyona bağlandığı, ihtiyaçlarımızın biz talep etmeden karşılanacağı, satın almadan, taşımadan, depolamadan, üretimden, mamul depolanmasından dağıtıma kadar her şeyin kendi kendine yapıldığı bir dünyadan söz edeceğim gelecek yazılarımda. Hazır olmanız için.

Atilla Yıldıztekin

Tedarik Zinciri ve Lojistik Yönetim Danışmanı